پیمان پوررجب

روستای کلپورگان در سیستان و بلوچستان، یکی از موفق‌ترین نمونه‌های جهانی در زمینه صنایع دستی روستایی است. این روستا به‌عنوان نخستین روستای جهانی سفال‌گری توسط شورای جهانی صنایع دستی (WCC) ثبت شده و الگویی الهام‌بخش برای توسعه پایدار، اشتغال‌زایی و حفظ میراث فرهنگی محسوب می‌شود.

معرفی روستای کلپورگان

روستای کلپورگان در شهرستان سراوان، استان سیستان و بلوچستان واقع شده و با جمعیتی محدود، توانسته جایگاه ویژه‌ای در عرصه صنایع دستی جهان کسب کند. شهرت این روستا به‌واسطه سفال‌گری منحصر‌به‌فرد آن است؛ سفالی که بدون چرخ، با دست و با الهام از طبیعت و نمادهای فرهنگی منطقه ساخته می‌شود.

در سال ۱۳۹۶، شورای جهانی صنایع دستی، کلپورگان را به‌عنوان نخستین روستای جهانی سفال‌گری ثبت کرد. این افتخار نه‌تنها به‌دلیل زیبایی و اصالت سفال‌های تولیدی، بلکه به‌خاطر نقش زنان در تولید، استمرار سنت‌های چند هزار ساله و پیوند عمیق هنر با زندگی روزمره مردم روستا بود.

 ویژگی‌های منحصربه‌فرد سفال کلپورگان

• تولید کاملاً دستی: برخلاف سفال‌های صنعتی، در کلپورگان از چرخ سفال‌گری استفاده نمی‌شود. تمام مراحل ساخت با دست انجام می‌شود.
• طرح‌های نمادین: نقش‌ها و تزئینات سفال‌ها برگرفته از نمادهای باستانی، طبیعت، حیوانات و باورهای محلی هستند.
• رنگ طبیعی: رنگ‌آمیزی با استفاده از سنگ‌های معدنی و مواد طبیعی انجام می‌شود که به سفال‌ها جلوه‌ای خاص و ماندگار می‌بخشد.
• نقش زنان: زنان روستا نقش اصلی در تولید سفال دارند و این هنر از مادران به دختران منتقل می‌شود.

 عوامل موفقیت کلپورگان

• حفظ سنت‌ها و اصالت: مردم کلپورگان با وفاداری به روش‌های سنتی تولید، توانسته‌اند هویت فرهنگی خود را حفظ کنند.
• حمایت نهادی: ثبت جهانی، حمایت‌های دولتی و ایجاد کارگاه‌های آموزشی باعث تقویت زیرساخت‌های تولید و فروش شده است.
• بازاریابی فرهنگی: معرفی سفال کلپورگان به‌عنوان نماد فرهنگ بلوچستان، باعث جذب گردشگران و خریداران داخلی و خارجی شده است.
• اشتغال‌زایی پایدار: بیش از ۱۱ کارگاه فعال سفال‌گری در روستا وجود دارد که زمینه اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای ده‌ها نفر را فراهم کرده‌اند.

نقش بازاریابی در موفقیت کلپورگان

بازاریابی در کلپورگان نه‌تنها به فروش محصولات کمک کرده، بلکه باعث شناخته شدن این روستا در سطح ملی و بین‌المللی شده است. برخی از اقدامات بازاریابی مؤثر عبارت‌اند از:

• برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی: حضور در نمایشگاه‌های صنایع دستی در تهران، مشهد، شیراز و حتی خارج از کشور.
• استفاده از رسانه‌ها: معرفی سفال کلپورگان در مستندها، گزارش‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی.
• فروش آنلاین: راه‌اندازی صفحات اینستاگرام و حضور در پلتفرم‌هایی مانند باسلام و دیجی‌کالا برای فروش اینترنتی.
• برندسازی محلی: استفاده از بسته‌بندی‌های فرهنگی، گواهی اصالت و داستان‌سرایی برای هر محصول.

 چالش‌ها و راهکارها

با وجود موفقیت‌های چشمگیر، کلپورگان با چالش‌هایی نیز مواجه است:

• دسترسی محدود به بازارهای جهانی: نبود زیرساخت‌های صادراتی و مشکلات حمل‌ونقل.
• نیاز به آموزش‌های تخصصی: بسیاری از صنعتگران با اصول بازاریابی دیجیتال و طراحی مدرن آشنا نیستند.
• رقابت با محصولات صنعتی: سفال‌های ماشینی و ارزان قیمت تهدیدی برای بازار سنتی هستند.

برای رفع این چالش‌ها، پیشنهاد می‌شود:

• برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه طراحی، بازاریابی و فروش آنلاین.
• ایجاد برند مشترک برای سفال کلپورگان با حمایت نهادهای دولتی.
• توسعه گردشگری فرهنگی و ایجاد مسیرهای تور سفال‌گری در روستا.

 تأثیرات اجتماعی و فرهنگی

موفقیت کلپورگان فراتر از اقتصاد است. این روستا توانسته:

• هویت فرهنگی منطقه را حفظ کند.
• نقش زنان را در اقتصاد محلی تقویت کند.
• الگویی برای سایر روستاهای ایران و جهان باشد.
• پیوند میان نسل‌ها را از طریق انتقال دانش سنتی برقرار سازد.

 نتیجه‌گیری
کلپورگان نمونه‌ای زنده از این واقعیت است که صنایع دستی، اگر با اصالت، نوآوری و بازاریابی همراه شوند، می‌توانند به موتور محرک توسعه روستایی تبدیل شوند. این روستا نشان می‌دهد که هنر سنتی نه‌تنها قابل حفظ است، بلکه می‌تواند جهانی شود و زندگی مردم را متحول کند.