پیمان پوررجب

رسانه‌های اجتماعی (Social Media) یک گروه از «کاربردهای مبتنی بر اینترنت» می‌باشد که بر پایه فناوری و ایده‌ی وب به وجود آمده که امکانایجاد و مبادله‌ متن و محتوا را به کاربران می‌دهد. درتعریفی دیگر، رسانه‌هایاجتماعی، به عنوان فناوری‌ها و رویه‌هایی که افراد با استفاده از آن‌ها دانش و نظرات خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند تعریف می‌شود.

رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر «وب 2» هستند كه در برابر فناوری‌های نسل اول، وب‌های رسانه‌های صنعتی كه متكی بر فناوری‌های نشر چاپی یا انتشار امواج رادیو و تلویزیونی یا ماهواره یی بوده‌اند متمایز می‌شوند. در تعریفی دیگر، رسانه‌های اجتماعی فناوری‌های رایانه‌ای هستند که ایجاد یا اشتراک اطلاعات، ایده‌ها، علایق شغلی و سایر شکل‌های گفتگو را از طریق جوامع و شبکه‌های مجازی، در قالب بسترهایی همچون وب و تلفن همراه تسهیل می‌کنند.

رسانه‌های اجتماعی برنامه‌های کاربردی مبتنی بر اینترنت است که بر روی پایه‌های ایدئولوژیک و فناوری وب ۲، به کاربران اجازه ایجاد و تبادل تولید محتوا را می‌دهد. رسانه‌های اجتماعی می‌تواند بر روی بسیاری از اشکال مختلف، از جمله؛ تالارهای گفتگو، وبلاگ‌ها، وبلاگ اجتماعی، میکروبلاگ ‌ها، ویکی‌ها، پادکست‌ها، عکس‌ها یا تصاویر، ویدئوها، در قالب یک نوع امتیاز بر پایه مشارکت اجتماعی، محسوب شود.

رسانه‌های اجتماعی باتوجه به قابلیت ­ها و ظرفیت­ هایی که دارند، ویژگی­ های خاصی دارند که آن­ها را از رسانه ­های سنتی جدا می­کند. مهم­ترین ویژگی­ های این رسانه‌ها عبارتند از:

1- دامنه دسترسی‌: تکنولوژی رسانه‌های جمعی و اجتماعی هر دو امکان گسترش دسترسی را فراهم می‌کنند و می‌توانند به مخاطبان جهانی دست یابند. اما رسانه‌های ارتباط­ جمعی سنتی به طور شاخص از یک شبکه‌ سازمانی متمرکز برای سازماندهی، تولید و انتشار استفاده می‌کنند، در حالی که رسانه‌های اجتماعی نوین ذاتاً تمرکززدایی شده تر و کمتر سلسله مراتبی هستند و در نقاط متعدد تولید و مصرف مشخص می‌شوند.

2- قابلیت دسترسی‌: وسائل تولید برای رسانه‌های سنتی به طور معمول در اختیار دولت و یا شرکت‌های خصوصی هستند؛ رسانه‌های اجتماعی به طور رایگان یا با هزینه‌ی ناچیز در دسترس عموم مردم هستند.

3- سهولت استفاده‌: تولید رسانه‌های سنتی به طور معمول نیاز به مهارت‌ها و آموزش اختصاص دارد. در مقابل، اغلب تولید رسانه‌های اجتماعی، به مهارت‌ها و آموزش اختصاصی نیاز ندارد یا تنها به تجدید برداشتی از مهارت‌های موجود نیاز دارند؛ از لحاظ نظری هر کسی با دسترسی به اینترنت می‌تواند وسائل تولید رسانه‌های نوین را به کار بیاندازد.

4- ارتباط فوری: زمان تأخیری میان موارد ارتباطی تولید شده در رسانه‌های سنتی ممکن است طولانی باشد (روزها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها) در حالی که در رسانه‌های نوین امکان پاسخ‌های تقریباً فوری وجود دارد؛ تنها مشارکت کنندگان تعیین کننده‌ی هر تأخیری در پاسخ هستند). با این حال، رسانه‌های سنتی شروع به اقتباس جنبه‌هایی از تولید کرده‌اند که به طور معمول با ابزارهای رسانه‌های نوین انجام می‌شود، بنابراین این ویژگی ممکن است در طول زمان جنبه‌ی متمایزکننده‌اش میان این دو نوع رسانه را از دست بدهد.

5- استمرار: تولیدات رسانه‌های سنتی، هنگامی که ایجاد می‌شوند، دیگر قابل تغییر دادن نیست (زمانی که مقاله‌ی یک مجله چاپ و توزیع شد، دیگر نمی‌توان در آن تغییری ایجاد کرد)، در حالی که تولیدات رسانه‌های اجتماعی را می‌توان تقریباً به طور فوری با گذاشتن اظهارنظر یا ویراستاری تغییر داد.

6- تعامل‌: رسانه‌های نوین اصولاً حالت یک سویه با مخاطب دارند و تنها پیام را ارسال می‌کنند و ارتباطات، یک به یک یا یک به چند است؛ در حالی که رسانه‌های اجتماعی، ارتباطات چند به چند است و مخاطب کاملاً به صورت تعاملی قدرت ارتباط دارد.

7- محدودیت‌: در تمام رسانه‌های سنتی مانند رادیو، تلویزیون و روزنامه، محدودیت تولید محتوا داریم، در حالی که در رسانه‌های اجتماعی محدودیتی برای تولید محتوا نیست؛ زیرا در آنجا بحث، دیده شدن محتواست.

8- اعتبار‌: فضای رسانه‌های سنتی کاملاً رسمی است و محتوا تا حدود زیادی معتبر است، اما فضای رسانه‌های اجتماعی، غیررسمی و محتوا کمتر مورد اعتبار است؛ البته کاربران به راحتی می‌توانند محتوای مورد شایعه و غیرمعتمد را شناسایی و معرفی کنند.

9- چند رسانه‌ای: محتوا در رسانه‌های سنتی محدود به صدا، تصویر یا متن است؛ در حالی که در رسانه‌های اجتماعی این محدودیت بسیار کمتر است و قابلیت ناوبری وجود دارد.

10- تحریریه‌: در همه‌ رسانه‌های سنتی، تیم تحریریه وجود دارد که محتوا را تولید می‌کنند، اما در رسانه‌های اجتماعی تیم تحریریه‌ای برای تولید محتوا نیست، بلکه تیم مانیتورینگی برای رصد محتوا موجود است.